W ostatnich dwóch wpisach (15 i 17 stycznia br) opisałem uzasadnione oburzenie naukowców na forum dyskusyjnym związane z opublikowaniem nierzetelnego artykułu autorstwa T. Alzahrani. Okazało się, że oddziaływanie artykułu na opinię społeczną okazało się znaczne. Dlatego grupa znanych naukowców postanowiła napisać na platformie PubPeer recenzje popublikacyjną. (PubPeer jest serwisem umożliwiającym użytkownikom dyskusję i recenzję badań naukowych po ich publikacji, czyli tzw. recenzji popublikacyjnej strona ta służy jako platforma do zgłaszania m.in. nieprawidłowości, ponieważ może uwydatnić niedociągnięcia w artykułach, co w niektórych przypadkach prowadziło do wycofania informacji i oskarżenia o oszustwo naukowe).
Postawione w popublikacyjnej recenzji tytułowe pytanie „ Does E-Cigarette Use Increase the Risk of Myocardial Infarction?” jest o tyle ważne, że w ostatnich latach nieznacznie (ale jednak) wzrosła liczba osób, które nigdy nie paliły i deklarują używanie e-papierosów. Jest to oczywiście z punktu widzenia zdrowia publicznego zjawisko niekorzystne, ale nie oznacza to aby do społeczeństwa przedostawały się nieprawdziwe, nierzetelne informacje.
Autorzy przytaczają pięć zarzutów (poniżej), które po kolei omawiają w oparciu o dostępną wiedzę. Część z nich przedstawiłem w poprzednich wpisach ale teraz czytelnik może zapoznać się z dokładnym uzasadnieniem krytyki, szczegółowo piętnującej nierzetelność artykułu Alzahrani.
- Problemy z określeniem co było pierwsze: palenie e-papierosów czy zawały serca?
- Problemy związane z zastosowaną metodologią (pomiarami, diagnozą i wiarygodnością wyników biologicznych)
- Zastrzeeżenia dotyczące wielkości próby
- Zagadnienia związane z przyjętym modelem badania
- „Nieostrożny język”
Warto zatrzymać się na ostatnim punkcie, ponieważ jest to coś co ma moim zdaniem ogromny wpływ na przekazywanie fałszywych wyników dalej do opinii publicznej. Alzahrani przyznaje w części manuskryptu poświęconej dyskusji, że „przekrojowy charakter tego badania oznacza, że może ono zidentyfikować jedynie powiązania, a nie związki przyczynowe… nie można wykorzystać do ustalenia związku przyczynowego.” Jednakże w abstrakcie artykułu znajduje się jednoznaczne twierdzania: „używanie e-papierosów zwiększa ryzyko chorób układu krążenia” czyli typowe twierdzenie przyczynowe; oraz ponownie w Dyskusji, w której stwierdza się, że „zwiększone ryzyko zawału mięśnia sercowego związane z używaniem e-papierosów nie wynika po prostu z różnic demograficznych lub cech zdrowotnych pomiędzy obecnymi użytkownikami e-papierosów a osobami, które nigdy tego nie robiły”.
Dlaczego podkreśliłem ten fragment. Moje wieloletnie doświadczenie w pracy naukowej pozwala mi stwierdzić, że często korzystający z artkułu odnoszą się do abstraktu i wniosków końcowych bez dokładnego zapoznania się z całością tekstu. I to idzie w świat zarówno w dalszych artykułach naukowych jak i w wiadomościach medialnych będąc przyczyną fałszywej oceny danego problemu.
