Uzależnienia od substancji chemicznych oraz uzależnienia behawioralne często traktowane są jako dwa zupełnie różne zjawiska. Palenie papierosów kojarzy się przede wszystkim z fizycznym nałogiem — działaniem nikotyny na organizm. Z kolei hazard postrzegany jest jako problem psychologiczny, związany z emocjami, impulsywnością i chęcią ryzyka. Jednak gdy przyjrzeć się im bliżej, okazuje się, że oba te nałogi mają zaskakująco wiele wspólnego na poziomie mechanizmów psychologicznych i neurologicznych. Zarówno palenie, jak i hazard uruchamiają system nagrody w mózgu, prowadząc do powtarzalnych zachowań, które trudno kontrolować. Co więcej, oba te uzależnienia opierają się na iluzji kontroli i mechanizmach unikania nieprzyjemnych stanów emocjonalnych. W tym artykule przyjrzymy się podobieństwom między paleniem a hazardem, zrozumiemy, dlaczego są one tak trudne do zwalczenia, oraz omówimy skuteczne strategie radzenia sobie z nimi.
Mechanizmy nagrody i utrata kontroli
Zarówno w paleniu, jak i w hazardzie kluczową rolę odgrywa układ nagrody w mózgu. Nikotyna działa szybko, stymulując wydzielanie dopaminy, co przynosi chwilowe poczucie przyjemności i ulgi. W hazardzie podobny efekt wywołuje oczekiwanie na wygraną — to właśnie ta emocjonalna huśtawka prowadzi do powtarzania ryzykownych działań.
W obu przypadkach nałóg wzmacnia się przez powtarzalność: palacz sięga po papierosa, by złagodzić stres lub znudzenie, gracz wraca do kasyna lub aplikacji w nadziei na odzyskanie kontroli i poprawę nastroju. Co ciekawe, osoby grające online często wspominają o dynamice wirtualnego środowiska — np. w kasynie parimatch, gdzie szybkie rundy i wizualne bodźce jeszcze bardziej angażują mechanizmy nagrody.
Psychologicznie wspólnym mianownikiem jest również iluzja kontroli. Palacz myśli: „jeszcze tylko jeden papieros”, gracz: „następne rozdanie na pewno będzie szczęśliwe”. W obu przypadkach taka racjonalizacja pogłębia uzależnienie i utrudnia przerwanie cyklu.
Strategie wychodzenia z uzależnienia
Rozpoznanie podobieństw między paleniem a hazardem pomaga w doborze skutecznych metod terapii. Przede wszystkim warto pracować nad świadomym rozpoznawaniem mechanizmów nagrody i iluzji kontroli. Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) uczy, jak przełamywać automatyzmy i wprowadzać alternatywne sposoby radzenia sobie z napięciem.
Kluczowe jest również środowisko — ograniczenie dostępu do wyzwalaczy, unikanie sytuacji kojarzących się z nałogiem oraz korzystanie ze wsparcia grupowego. W przypadku obu uzależnień nieoceniona jest także rola wsparcia bliskich oraz budowanie nowych, zdrowych rytuałów.
Choć palenie i hazard różnią się formą, psychologiczne fundamenty tych uzależnień są zbieżne. Świadomość wspólnych mechanizmów daje szansę na skuteczniejsze leczenie i większe zrozumienie dla osób walczących z nałogiem.
